tag:blogger.com,1999:blog-109047042024-02-21T16:00:29.177+00:00LéttsteypaEðlilegur umræðugrundvöllurKristján Valurhttp://www.blogger.com/profile/17620642324264784004noreply@blogger.comBlogger57125tag:blogger.com,1999:blog-10904704.post-21422981861060263052012-02-08T11:32:00.003+00:002012-02-08T12:11:59.458+00:00Meira um akstur til hægri<blockquote></blockquote>Í <a href="http://swesk.blogspot.com/2012/01/von-deutschland-lernen-heit-siegen.html">síðasta pistli</a> veik ég að þeirri áráttu sem virðist vera á Íslandi til þess að fá fólk til að halda sig til hægri á vegunum. Í <a href="http://www.umferdarstofa.is/Apps/WebObjects/US.woa/wa/dp?id=1000346">auglysingu frá umferðarráð</a>i sem reglulega er sýnd í sjónvarpi segir:<br /><blockquote>"Oft myndast óþarfa tafir á umferð um brautir sem eru með tveimur eða fleiri akreinum vegna þess að ökumenn hanga á vinstri akrein án nokkurrar ástæðu. Vinstri akreinina á að nota til þess að taka fram úr hægfara umferð sem heldur sig á hægri akrein. "</blockquote>Ég nefndi það í pistlinum að í Þýskalandi a.m.k. eiga slíkar reglur aðeins við <b>utan þéttbýlis</b> og á hraðbrautum (Autobahn/Kraftfahrstrassen). Nú tók ég mig til og kíkti á umferðarlög í nágrannalöndum okkar.<br /><br />Í <a href="http://www.lovdata.no/cgi-wift/ldles?doc=/sf/sf/sf-19860321-0747.html#4">norsku umferðarlögunum</a> segir:<br /><blockquote>1. Så langt forholdene tillater det skal kjøretøy føres på høyre side av vegen. På kjørebane med to eller flere kjørefelt i kjøreretningen skal høyre felt nyttes når ikke trafikkreglene påbyr eller tillater bruk av felt til venstre." </blockquote>Þetta þýðir að "á vegum með tvær eða fleiri akreinar í sömu akstursstefnu skal hægri akrein notuð ef umferðarreglur hvorki bjóða eða leyfa umferð um þá vinstri."<br />Það er allt og sumt.<br /><br />Í <a href="https://www.retsinformation.dk/Forms/R0710.aspx?id=126302#K4">dönsku umferðarreglunum</a> segir:<br /><blockquote>§ 15. Kørende skal under hensyntagen til anden færdsel og forholdene i øvrigt holde så langt til højre som muligt. Stk 2.Har kørebanen tre vognbaner, må et køretøj ikke benytte den vognbane, som er beliggende yderst til venstre i færdselsretningen, medmindre færdslen på kørebanen er ensrettet.</blockquote>Í lauslegri þýðingu: "Halda skal sig til hægri á veginum. Séu þrjár akreinar má ekki nota þá sem er lengst til vinstri nema um einstefnu sé að ræða." Þetta á við vegi þar sem ekki eru sérstakar reinar fyrir hvora akstursstefnu.<br />Í kaflanum um akstur á hraðbrautum er ekkert minnst á val á akreinum.<div><br /></div><div>Í <a href="http://www.notisum.se/rnp/sls/lag/19981276.htm">sænsku umferðarreglunum</a> segir:</div><div><b></b><blockquote><b>7 §</b> Vid färd på väg skall fordon föras i det körfält som är längst till höger i färdriktningen och som är avsett för fordonet. ...<br /> Om körbanan är indelad i körfält som anvisats för olika vägvisningsmål genom körfältsvägvisare, får fordon föras i det körfält som är lämpligast med hänsyn till den fortsatta färden.<br /> På en väg där den högsta tillåtna hastigheten är <b>70 kilometer i timmen eller lägre</b> och körbanan har minst två körfält för trafik i samma riktning som anges med vägmarkering, får förare använda det körfält som är lämpligast med hänsyn till den fortsatta färden. </blockquote>Hér er beinlínis tekið fram að þar sem hámarkhraði er minni en 70 km/klst, megi ökumenn velja þá rein sem er heppilegust, séu fleiri en ein akrein afmörkuð fyrir akstur í hvora átt.<br /><br />Hvergi er minnst einu orði á það að vinstri akreinar eigi að vera fríar til þess að hröð umferð geti komist framhjá hægfara umferð. Þessi áhersla Íslendinga á að innleiða þýskar hraðbrautarreglur fyrir umferðina á Hringbrautinni virðist því vera enn eitt dæmi um íslenska sérvisku. Ég endurtek hér þá skoðun mína að þetta geri ekkert til að létta á umferðinni. Þvert á móti dregur þetta úr jafnri nýtingu akreina og eykur streitu ökumanna sem sífellt finna sig knúna til að skipta um akreinar að óþörfu til að víkja fyrir hugsanlega óþolinmóðum ökumönnum.</div><div><br />Við eigum ekki að halda á lofti kjánalegum reglum sem beinlínis stuðla að hraðakstri eingöngu fyrir okkar eigin forheimsku.<br /><br /></div>Kristján Valurhttp://www.blogger.com/profile/17620642324264784004noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-10904704.post-82169749821553646732012-01-19T10:10:00.002+00:002012-01-19T11:15:33.289+00:00Von Deutschland lernen heißt siegen lernen<div>Árið 2000 tók ég mótórhjólapróf í Þýskalandi. Þótt ég hefði fullgilt íslenskt ökuskírteini þurfti ég samt að gangast undir bóklegt ökupróf í þýskum umferðarreglum og því lærði ég þar eitt og annað áhugavert.</div><div><br /></div><div>Eftir að ég flutti heim tók ég eftir því hvað umferð í bæjum hér á landi var almennt hröð og stressuð miðað við það sem ég kannaðist við frá Þýskalandi.</div><div><br /></div><div>Þýsk umferðarlög (<a href="http://www.gesetze-im-internet.de/bundesrecht/stvo/gesamt.pdf">Strassenverkehrsordnung</a>, eða StVO) eru mjög ítarleg og taka nákvæmlega til margra þátta umferðarinnar.</div><div><br /></div><div>Hér eru þrjú atriði sem ég held að við getum lært af þeim þýsku sem myndu hjálpa okkur ofurlítið til þess að bæta hér umferðina.</div><div><br /></div><div><ol><li>Almennt gildir forgangur frá hægri, þ.e. svokallaður hægri-réttur (grein 8.1). <b>Annars þarf að merkja það sérstaklega</b>, t.d. með aðalbrautarmerki eða forgangsmerki (og þá biðskyldu eða stop merki í þeim götum sem eru víkjandi.) Þetta á sérstaklega við á svokölluðum 30 km/h svæðum þar sem allar götur eru jafnréttháar (grein 45.1c). Með öðrum orðum: Hægri réttur er reglan, forgangur undantekningin.<br /><br />Þetta er öfugt við það sem hér tíðkast: Ef maður ekur götu og kemur að gatnamótum en sér ekkert skilti, má nánast ganga út frá því sem gefnu að maður eigi réttinn. Til að vera vissir <b>þurfa ökumenn að skygnast inn í hliðargötuna</b> til að athuga hvort þeir sjái ekki <b>bakhliðina </b>á biðskyldumerki til að taka af allan vafa. Sums staðar eru meir að segja merki sem benda á að það gildi hægri réttur, þ.e.a.s. hin almenna regla er orðin undantekning. Þetta er náttúrlega alveg galið. Og 30 km/h svæði eru í engu frábrugðin, þar hafa sumar götur forgang, aðrar ekki og sá forgangur er gefinn í skyn með biðskyldumerkjum í öðrum götum.<br /><br />Til þess að bregðast við hraðakstri í hinum ómerktu forgangsgötum er víða brugðið á það ráð að setja upp þrengingar eða hraðahindranir. Slíkt þekkist vart í Þýskalandi enda óþarfi ef enginn er forgangurinn.<br /><br /></li><li><b>Almennur hámarkshraði innanbæjar er 50 km/klst</b> (grein 3.3). Aðeins á sérstökum götum (Autobahnen, Kraftfahrstrassen) má hann vera hærri, enda eru þær götur ekki ætlaðar öðrum farartækjum en vélknúnum sem komast að minnsta kosti 60km á klst. Á sérstökum svæðum (30 km/klst svæðum, vistgötum) og sérstökum götum getur hann verið lægri.<br /><br />Ég held það væri þarft verk að gera þetta að reglu. Hér gildir svo viða 60 km/klst hámarkshraði að hin almenna regla um 50 (t.d. á hringbraut í vesturbæ) gleymist. Og vegi eins og Hafnarfjarðarveg, Vesturlandsveg, og fleiri þarf að flokka sérstaklega og loka fyrir t.d. reiðhjólaumferð. Reyndir ökumenn vita það að innanbæjar eru það fyrst og fremst umferðarljósin sem takmarka það hve hratt menn komast á milli staða, ekki hve mikið þeir gefa í á milli þeirra. Lækkun almenns hraða í 50 myndi róa umferðina töluvert.<br /><br /></li><li>Þrátt fyrir hina almennu reglu um að bannað sé að fara fram úr hægra megin, og að ökutæki skuli halda sig á hægri akgrein (greinar 5 og 7) <b>þá gildir það innanbæjar</b> að almenn ökutæki <b>megi nýta allar akreinar jafnt</b> (grein 7.3).<br />Ég endurtek: Hraðbrautarreglan um að menn eigi að halda sig á hægri akrein, gildir ekki innanbæjar (nema á hraðbrautum, Autobahn.)<br /><br />Hér heima hefur, af einhverjum ástæðum, regla sem fundin er upp <b>til að auðvelda hraðakstur</b> á hraðbrautum þar sem inn- og útakstur er á sérstökum að- og fráreinum, verið heimfærð upp á allar götur með fleiri ein einni akrein í sömu átt. Þetta er hið undarlegasta mál. Það er undarlegt vegna þess að innanbæjar henta akreinar misvel, t.d. eftir því hvort beygja á til hægri eða vinstri, eða hvort menn ætla á innri eða ytri hring á hringtorgi. Það er undarlegt vegna þess að innanbæjar gildir frekar hóflegur hámakshraði. Og það er undarlegt því það ýtir undir streitu og hraðakstur í umferðinni.<br /><br />Ökumenn finna fyrir þrýstingi til að halda sig á hægri akrein. jafnvel þótt þeir ætli að beygja til vinstri. Þeir geyma það því í lengstu lög að skipta um rein, og drífa sig svo að skipta aftur um rein eftir beygjuna. Þetta er sérstaklega áberandi á hringtorgum. Þetta veldur óþarfa streitu, sérstaklega hjá óöruggari ökumönnum.<br /><br />Þetta skapar einnig þá hugmynd annara ökumanna að þeir eigi rétt á því að komast hratt á vinstri akrein. Þótt það gildi hraðatakmarkanir þá eigi þeir alltaf einhvers konar greiða leið á vinstri akrein framhjá öðrum á sínum eigin hámarkshraða. Bæði ýtir þetta undir frekju og hraðakstur, eins veldur þetta streitu hjá þeim sem eru, af einhverjum ástæðum, á vinstri akrein og finna sig knúna til að komast í einum grænum á þá hægri út af einhverjum umferðarfauta fyrir aftan þá. </li></ol></div>Vafalaust mun allt þetta halda áfram að vefjast fyrir löggjafanum og við höldum áfram að þróa okkar séríslensku umferðamenningu með forgangi, hraðakstri og frekju.Kristján Valurhttp://www.blogger.com/profile/17620642324264784004noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-10904704.post-76227623316890833182011-09-03T12:31:00.004+00:002011-09-03T12:46:23.464+00:00Ónýt króna?Ég hef áður fjallað um krónuna og Evruna, <a href="http://swesk.blogspot.com/2008/10/gra-allir-esb.html">hér</a>, og <a href="http://swesk.blogspot.com/2008/12/gra-allir-esb-2.html">hér</a>.<div>Því er sífellt haldið fram að krónan sé ónýt vegna mikilla gengissveifla og lausnin sé að taka upp annan gjaldmiðil sem sé stöðugur.</div><div>Nýlegur vandi Grikklands og annara Evrulanda er dæmi um hvað gerist þegar efnahagsóstjórn, sem áður var heft innan eigin gjaldmiðiðs, er leyft að halda áfram án hinna nauðsynlegu hömulanárhrifa sem eigin gjaldmiðill veitir.</div><div>Það er ekki að ástæðulausu sem íslenska krónan sveiflast. Það hefur með íslenska efnahagskerfið að gera. Þar eru kraftar að verki sem fellt hafa gengi krónunnar gegnum árin. Þegar krónan er fjarlægð og tekinn upp annar gjaldmiðill með níðþunga erlenda kjölfestu, þá hverfa ekkert þessir efnahagskraftar, heldur fara þeir á fleygiferð. Krónan, og gengi hennar verka nefnilega sem stýrimerki inn í efnahagskerfið og valda ýmsum áhrifum (svo sem minnkandi kaupmætti) sem aftur halda aftur af efnahagskerfinu. Án þessarar bremsu leikur óstjórnin lausum hala. Undan ójafnvæginu flæðir fjármagn til og frá. Lán eru tekin. Peningum eytt. Og allt þetta gerist án þess að nokkrar viðvörunarbjöllur klingi, þar til allt í einu að allt er komið í reiginstopp. Og þá er búið.</div><div>
<br /></div><div>Ástandið á Grikklandi og víðar sýnir svo ekki sé um villst að það að breyta um gjaldmiðil lagar ekkert ástandið heldur breytir því á annað form. Allt bull um nauðsyn þess að taka upp Evru því að <i>krónan sé ónýt</i> er rökvilla. Það samsvarar því að vilja stærri bíl, því ökumaðurinn sé svo lélegur. Í stærri bíl finnur maður síður fyrir árekstrunum en honum halda engin vegrið og hann mun að endingu hverfa fyrir björg.</div>Kristján Valurhttp://www.blogger.com/profile/17620642324264784004noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-10904704.post-82043566459803238692011-04-02T09:11:00.004+00:002011-04-03T12:32:51.006+00:00Um listakosningarÍ umræðu um úrsögn nokkurra manna úr þingflokki Vinstri-Grænna hef ég ítrekað heyrt því haldið fram að til Alþingis kjósi menn flokka en ekki einstaklinga. Nú síðast var það svolítil klausa í Fréttablaðinu frá Davíð Þór Jónssyni en áður hefur Sverrir Jakobsson tjáð sig um sama mál á fjasbúknum.<div><br /></div><div>Hið rétta er að Alþingi er kosið með <i>listakosningu</i>. Fram eru lagðir svokallaðir <i>framboðslistar</i> í hverju kjördæmi sem innihalda þá einstaklinga sem í framboði eru. Þegar kjósandi kýs er hann að kjósa <u>einstaklingana</u> á þeim lista sem hann merkir við.</div><div><br /></div><div>Listakosning er málamiðlun gerð vegna þess að áður fyrr voru einstaklingskosningar meðal margra einstaklinga og enn fleiri kjósenda ekki framkvæmanlegar. Bæði réðu þar tæknilegar ástæður (fjöldi möguleika á kjörseðli, flókin talning) og eins voru stærðfræðilegar undirstöður kosningakerfa framan af ekki nógu traustar til að gera þær trúverðugar. Því var listakosningin fundin upp, þar sem fólk býður sig fram í smærri hópum og val kjósenda takmarkast við þá hópa.</div><div>Það er mikilvægt að athuga að listakosning er áfram fyrst og fremst einstaklingskosning: Frambjóðendur skipa sér <u>í ákveðna röð</u> á hverjum lista, og kjósandi velur þann lista þar sem hans eftirlætisframbjóðendur standa fremst.</div><div><br /></div><div>Það er hverjum hópi einstaklinga sem er frjálst að bjóða fram lista til Alþingiskosninga að uppfylltum ákveðnum skilyrðum og þeir þurfa ekki að tilheyra neinum sérstökum samtökum öðrum (t.d. svokölluðum "stjórnmálaflokkum") til að gera það.</div><div><br /></div><div>Nú er það svo að til eru á Íslandi stjórnmálaflokkar. Og þessir sömu flokkar bjóða gjarnan fram framboðslista til þingkosninga. Með því eru þeir að nýta sér það listaframboðskerfi sem boðið er upp á. Flokkarnir tefla fram ákveðnum einstaklingum á lista. Þeir senda þá svo gjarnan af stað með það veganesti að séu þeir kosnir eigi þeir að sýna flokknum hollustu (þótt slíkt stingi raunar í stúf við skýr fyrirmæli í stjórnarskrá.)</div><div>En ef kosinn frambjóðandi segir skilið við flokkinn þá er hann einungis að bregðast trausti flokksins, ekki kjósandans.</div><div>Kjósandi má vita að þegar hann kýs framboðslista, þá kýs hann ávalt einstaklinga, ekki eitthvert stjórnmálaafl sem kann að standa þar á bak við. Með öðrum orðum: Framboðslisti er listi einstaklinga, ekki óútfyllt ávísun á fólk inni í einhverju flokksmengi.</div><div><br /></div><div>Oft hefur verið rætt um að leyfa einstaklingskosningar til alþingis. Það er í sjálfu sér ágætis hugmynd og verðug þess að um hana sé rætt, en við skulum ekki gleyma að við búum þegar við kerfi sem er hálfvegis á þá leið. Hugmyndin um að hér ríki einhvers konar stjórnmálaflokkakosningakerfi er runnið undan rifjum áðurnefndra flokka sem ásælast sín áhrif inni á þingi. Ekki trúa þeim áróðri.</div><div><br /></div><div>Uppfærsla:</div><div>Sverrir hafði samband við mig og taldi rangt eftir sér haft. Þetta ritaði hann á Internetið: "<span class="Apple-style-span" style="font-family: 'lucida grande', tahoma, verdana, arial, sans-serif; font-size: 11px; line-height: 14px; ">Er ekki ákveðin þversögn í því að vera á móti „foringjaræði" en telja jafnframt að þingsæti sé eign fulltrúans sjálfs en ekki listans sem hann var kosinn af?" </span>Þarna minnist Sverrir hvergi á "flokka" heldur "lista" og er það hérmeð fært til bókar.</div>Kristján Valurhttp://www.blogger.com/profile/17620642324264784004noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-10904704.post-74959040999784612762010-09-15T14:39:00.002+00:002010-09-15T14:53:35.019+00:00Nánar um Expó<span class="Apple-style-span" style="font-family: arial, sans-serif; font-size: 13px; border-collapse: collapse; ">Þetta er nú meira moldviðrið út af einu bloggi sem maður setur upp.</span><div><span class="Apple-style-span" style="font-family:arial, sans-serif;font-size:100%;"><span class="Apple-style-span" style="border-collapse: collapse; font-size: 13px;"><br /></span></span></div><div><span class="Apple-style-span" style="font-family: arial, sans-serif; font-size: 13px; border-collapse: collapse; ">Ég ætlaði þessa bloggfærslu vinum og vandamönnum sem hluta af ferðasögu okkar<br />hér í Sjanghæ og það var ekki ætlunin að valda neinum leiðindum.<br /><span class="Apple-style-span" style="border-collapse: separate; font-family: Georgia, serif; font-size: 16px; "><div><span class="Apple-style-span" style="font-family: arial, sans-serif; font-size: 13px; border-collapse: collapse; "><br /></span></div><div><span class="Apple-style-span" style="font-family: arial, sans-serif; font-size: 13px; border-collapse: collapse; ">Óprúttnir náungar hjá Pressunni tóku textann og gerðu að eigin frétt. Ég nenni ekki að elta ólar við þá.</span></div><div><span class="Apple-style-span" style="font-family: arial, sans-serif; font-size: 13px; border-collapse: collapse; "><br /></span></div></span>Það hefur samt eitt og annað verið sagt, svo ég vil árétta eftirfarandi:<br />- Íslendingar í Íslendingafélaginu voru sérstaklega hvattir til að koma á Expó á Íslendingadaginn.<br />- Aldrei var talað um að skálinn yrði lokaður, aðeins að haldið yrði lokað samkvæmi klukkan 18 (staðsetning ekki nefnd) þar sem ekki væri unnt að bjóða okkur.<br />- Enginn var að sækjast eftir því að hitta forsetann. Við vorum einungis hlessa á því að á þjóðardegi íslands, degi sem við höfðum verið sérstaklega boðin velkomin á, væri Íslenski skálinn okkur og öllum öðrum venjulegum mönnum, lokaður.<br /><br />Þetta er allt og sumt, og í raun kjarni málsins. Og eftir stendur að í fréttatilkynningu segir "athygli almennings, sýningarhaldara og kínverskra fjölmiðla [var] því sérstaklega á íslenska skálanum" en sá skáli var einmitt lokaður, a.m.k. "almenningi."<br /><br />Stuðkveðjur frá Sjanghæ.<br /><br /></span></div>Kristján Valurhttp://www.blogger.com/profile/17620642324264784004noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-10904704.post-65727220255362724932010-09-12T03:08:00.008+00:002010-09-13T15:13:42.076+00:00Mislukkaður þjóðardagur Íslands á Expó<a onblur="try {parent.deselectBloggerImageGracefully();} catch(e) {}" href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh-c5GVgcqEWc1CBG6N7DKwFx6h8g9p8nZ9q9i1IWW6MUKe1NyuFkYwIL0ePTLGDY5i_YpIgJq_WQ4JoUktzPZ9kBiEVYJFvjuGgOMPG9zqeU8hC9CEx8KeZtyfPI1rZNqGow1b/s1600/P1010355.JPG"><img style="float:right; margin:0 0 10px 10px;cursor:pointer; cursor:hand;width: 320px; height: 214px;" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh-c5GVgcqEWc1CBG6N7DKwFx6h8g9p8nZ9q9i1IWW6MUKe1NyuFkYwIL0ePTLGDY5i_YpIgJq_WQ4JoUktzPZ9kBiEVYJFvjuGgOMPG9zqeU8hC9CEx8KeZtyfPI1rZNqGow1b/s320/P1010355.JPG" border="0" alt="" id="BLOGGER_PHOTO_ID_5516412734108246530" /></a><br />Við fjölskyldan erum stödd í Sjanghæ um þessar mundir. Þar fer einmitt fram hin gríðarmikla heimssýning, <a href="http://en.expo.cn/">Expó 2010</a>.<div>Á vettvangi Íslendingafélagsins í sjanghæ höfðu Íslendingar viðriðnir Expó nýlega kynnt að 11. september væri sérstakur þjóðardagur Íslands á heimssýningunni. Við Íslendingar vorum sérstaklega hvattir til að koma þennan dag, enda yrði skemmtileg dagskrá, m.a. með Latabæ og Ólafi Arnalds.</div><div><br /></div><div>Okkur leist þannig á að þetta væri góður dagur til að heimsækja sýninguna. Það er heilmikið fyrirtæki að fara á Expó, sérstaklega með tvö börn. Svæðið er risavaxið og talsvert ferðalag að komast að inngönguhliðunum. Mannmergðin er gríðarleg. Aðgangur á svæðið kostar auk þess 160 Yuan á mann og matur og þjónusta þar er ekki í ódýrari kantinum. En það væri ómögulegt að dvelja í Sjanghæ um stundarsakir og heimsækja ekki þessa gríðarmiklu sýningu, svo við slógum til og ákváðum að skella okkur þennan dag.</div><div><br /></div><div>Þegar við komum loks inn á svæðið eftir miklar krókaleiðir gegnum miðasölur og vopnaleit fórum við beint á Evróputorgið. Þar var Latabæjarsýning í fullum gangi við nokkurn fögnuð dóttur minnar. En á meðan henni stóð fór að rigna, svo þegar sýninginn var búinn ákváðum við að drífa okkur að skoða íslenska skálann.</div><div><br /></div><div>Þegar þangað kom urðum við hissa. Ólíkt hinum skálunum í kringum hann, þar sem þúsundir manna stóðu í röð til að komast inn, voru engar raðir við íslenska skálann. Þegar að var gáð var skýringin einföld. Á dyrunum voru límd upp skilti sem á stóð "Closed today." Alvöruþrungnir kínverskir verðir pössuðu uppá að enginn óviðkomandi slæddist inn.</div><div><br /></div><div>Við vorum gáttuð. Þetta var þjóðardagur íslands og skálinn var lokaður! Hverskonar kynning væri það nú eiginlega? </div><div>Fyrir utan skálann hittum við mann með skírteini um hálsinn og íslenskan fána í hendinni sem tjáði okkur að, jú, skálinn væri lokaður í dag vegna "forsetaheimsóknar." Hann væri aðeins opinn "sérstökum gestum." Við gætum því miður ekki komið inn. </div><div>Glaðbeittar frúr með perlufestar spígsporuðu inn og út um hliðardyr. Íslensk fjölskylda með tvö börn í kerrum var ekki "sérstakir gestir."</div><div><br /></div><div>Það var nefnilega það. Við höfðum verið sérstaklega hvött til að koma þennan dag og höfðum slegið til enda væri þetta besti dagurinn til þess ef við ætluðum að sjá Expó á annað borð. En þannig var það þá, að á degi þar sem "<span class="Apple-style-span" style=" line-height: 18px; font-family:arial, helvetica, sans-serif;font-size:13px;">athygli almennings, sýningarhaldara og kínverskra fjölmiðla [var] því sérstaklega á íslenska skálanum" </span>skv. <a href="http://www.mbl.is/mm/frettir/forsida/2010/09/11/island_i_svidsljosinu_a_heimssyningunni_i_shanghai/">fréttatilkynningu</a>, þá var skálinn bara lokaður öllum almenningi.</div><div><br /></div><div>Klukkan 15 var svo önnur Latabæjarsýning, sú sama og hin fyrri, sem við horfðum á fyrir dóttur okkar. Að því búnu fórum við að skoða skála Norðurlandaþjóðanna. Þær höfðu gert með sér samkomulag um það að borgarar þeirra hefðu forgang í skála hverrar annarar. Það kom sér vel fyrir okkur enda ekki nokkur von að standa marga klukkutíma í biðröð með barnakerrur. Við sáum því finnska skálann og þann sænska.</div><div>En ekki þann íslenska.</div><div><br /></div><div>Klukkan 17 var svo komið að hinu atriðinu, tónleikum með Ólafi Arnalds á Evróputorginu, sem Erla hafði hlakkað til að sjá. En þegar við komum þangað var ekkert á seyði. Tveir jakkafataklæddir Íslendingar með skírteini um hálsinn sögðu okkur að tónleikunum hefði verið aflýst vegna rigningar. Þeir hefðu hins vegar verið fluttir inn í íslenska skálann, við gætum séð þá þar. Ég útskýrði fyrir mönnunum að við værum ekki "sérstakir gestir," aðeins venjulegir Íslendingar. "Já er það? En leiðinlegt."</div><div>Það hafði stytt upp tveimur tímum fyrr.</div><div><br /></div><div>Þannig var hann þá, þessi þjóðardagur Íslands á Expó. Tvær háværar Latabæjarsýningar og lokaður skáli. Og hér og hvar á ferð voru hástemmdir íslenskir starfsmenn skálans og utanríkisþjónustunnar með flibba og skírteini um hálsinn, of uppteknir af Expó og sjálfum sér til að tala við fjögurra manna fjölskyldu frá Íslandi, hvað þá að bjóða henni inn í molakaffi.</div><div><br /></div><div>Sem óbreyttur gestur á Expó get ég þannig vottað það, að ólíkt opinberum fréttatilkynningum um um hið gagnstæða var þetta næsta snautlegur þjóðardagur. Við okkur almúganum blasti ekkert annað en Latibær og lokaður skáli.</div><div><br /></div><div><br /></div>Kristján Valurhttp://www.blogger.com/profile/17620642324264784004noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-10904704.post-66647304659230064192010-03-15T10:30:00.002+00:002010-03-15T10:46:05.846+00:00Styttum naglatímannHér er rétt ein færslan um nagladekk.<div><br /></div><div>Í vetur ákváðu yfirvöld á Reykjavíkursvæðinu að <a href="http://www.ruv.is/node/94389">stytta tíma götulýsingar</a>. Þetta var að sögn gert í sparnaðarskyni. Eitthvað var <a href="http://www.ruv.is/node/94705">tuðað um aukna slysahættu</a> af þessum völdum í framhaldinu en ekki hefur heyrst meira um það.</div><div><br /></div><div>Hvernig væri nú, að yfirvöld tækju sig nú til og styttu tíma nagladekkja. Strax í dag. Gefin yrði út tilkynning um að notkun nagladekkja væri óheimil eftir 1. apríl nema hugsanlega með undantekningum.</div><div><br /></div><div>Reyndar er áhugavert að skoða<a href="http://www.ruv.is/node/24853"> þessa frétt frá árinu 2007</a>. Skv henni var aðeins formsatriði að lokatími nagla yrði 1. apríl. En árið 2009 var hann enn hinn 15. Hvað gerðist?</div><div><br /></div><div>Reyndar er það mín skoðun,<a href="http://blog.eyjan.is/omarragnarsson/2010/02/09/hve-margar-klukkustundir-i-vetur/"> sem og annara, </a>að nagladekk séu löngu, löngu orðin óþörf í reykjavík enda eru hér götur auðar allt árið með örfárra vikna undantekningu. Það er löngu kominn tími til að endurskoða þetta kerfi gatnaslits, rykmengunar og hljóðmengunar. Kerfi óttans.</div>Kristján Valurhttp://www.blogger.com/profile/17620642324264784004noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-10904704.post-17248765985148332992009-10-19T20:57:00.002+00:002009-10-19T21:10:27.244+00:00Fræsararnir farnir á stjáJæja.<div><br /><div>Það gerði ofurlitla slyddu fyrir tveimur vikum. Það var eins og við manninn mælt að samstundis hlupu menn upp til handa og fóta að setja nagladekk undir bílana sína eins og þeir ættu lífið að leysa.</div><div><br /></div><div>Sjálfsagt verður þetta núna eins og síðustu tuttugu ár: Það verða marauðar götur hér framyfir jól með einstaka slyddu og föl sem byrjar ekki fyrr en í desember. Þangað til keyrir svo hálfur bílaflotinn á fræsurunum á þurru malbikinu þyrlandi upp ryki og framleiðandi þennan ömurlega nagladekkjahvin sem margfaldar hávaðann af annars nógu háværri umferð. Jafnvel hægfara bíll hljómar eins og heill barnaskóli að bryðja Bismarkbrjóstsykur af áfergju.</div><div><br /></div><div>Og allt er þetta svona til "vonar og vara" gert. Skyldu þessir góðborgarar ganga um parkettin hjá sér á rígnegldum golfskónum alla daga, svona ef hann skyldi alltíeinu gefa sig í eins og eina holu?</div><div><br /></div></div>Kristján Valurhttp://www.blogger.com/profile/17620642324264784004noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-10904704.post-15882170381630585372009-07-24T08:28:00.003+00:002009-07-24T08:56:30.776+00:00Hlutfallslegur stöðugleikiÁrið 1984 var komið hér á kvótakerfi. Kvóta var úthlutað m.a. skv. veiðireynslu og allir héldu áfram að veiða eins og ekkert hefði í skorist, með ýmsum takmörkunum þó. En árið 1992 var svo framsal aflaheimilda gefið frjálst og í framhaldi af því misstu heilu byggðalögin sinn kvóta og fiskveiðar lögðust af.<div><br /></div><div>Evrópusambandið mun hafa starfað samkvæmt margumræddri reglu um "hlutfallslegan stöðugleika." Menn líta á þetta og segja: "Sko! Það er enginn að fara að taka þorskinn okkar." En hvenær sem er getur ES, þar sem við munum ráða litlu sem engu, breytt sinni fiskveiðistefnu, bæði í litlu og stóru, og við yrðum algerlega upp á náð þeirra ákvarðana komin. Nú þegar hefur verið gefið út að heildarenduskoðun hennar standi fyrir dyrum.</div><div><br /></div><div>Að trúa á "hlutfallslegan stöðugleika" sem einhvers konar tryggingu fyrir framtíðina er jafn kjánalegt og að trúa á gott veður, hækkandi úrvalsvísitölu, eða óbreytanleika íslenska kvótakerfisins. </div>Kristján Valurhttp://www.blogger.com/profile/17620642324264784004noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-10904704.post-87148203634251072322009-07-06T09:38:00.003+00:002009-07-06T10:17:51.407+00:00Útblástur<a href="http://www.us.is/Apps/WebObjects/US.woa/swdocument/3891/Sto%C3%B0rit+vi%C3%B0+2.+kafla.pdf">Í Reglugerð um gerð og búnað ökutækja nr. 822/2004</a> segir m.a. :<div><br /></div><div><div></div><blockquote><div>(5) Frá útblásturskerfi má ekki stafa ónauðsynlegur og óþægilegur hávaði. <b>Óheimilt er að breyta</b></div><div><b>útblásturskerfi svo að það valdi auknum hávaða.</b> Ekki má vera hægt að taka hljóðdeyfi úr sambandi í</div><div>akstri.</div></blockquote><div></div><blockquote><div>(9) Hljóðstyrkur frá bifreið má mestur vera 98 dB (A), miðað við kyrrstöðumælingu</div><div><br /></div><div></div></blockquote>Það er furðulegt í ljósi þessa (sem er tekið úr stoðriti með skoðunarhandbók ökutækja) að plebbum skuli líðast að setja hávaðasama skorsteina undir Súbarúana sína og aðrar plebbareiðar. Nógur er hávaðinn af umferðinni fyrir þó ekki sé verið að setja bílana í mútur líka.</div><div><br /></div><div>Einnig segir um þung vélhjól:</div><div><div></div><blockquote><div>(2) Hljóðstyrkur frá þungu bifhjóli sem skráð er 1. júlí 1990 eða síðar má mest vera 100 dB (A) við</div><div>kyrrstöðumælingu.</div></blockquote><div></div><div><div></div><blockquote><div>(3) Hljóðdeyfibúnaður fyrir útblástur telst vera fullnægjandi ef ákvæði <a href="http://ec.europa.eu/enterprise/automotive/directives/motos/dir97_24_ce.html">EBE tilskipunar nr. 97/24</a> með</div><div>síðari breytingum eru uppfyllt. Takmörkun hljóðstyrks frá þungu bifhjóli telst vera fullnægjandi ef</div><div>viðkomandi ákvæði sömu tilskipana eru uppfyllt.</div></blockquote><div></div><div> Ath, að evróputilskipunin virðist setja efri mörk hljóðstyrks við 80dB fyrir þung bifhjól, talsvert minna en leyft er fyrir ísland.</div><div><br /></div><div>Engu að síður er alveg klárt að mikill fjöldi mótorhjóla hér standast ekki þessar kröfur og eru miklir friðarspillar, jafnvel þegar þeim er ekið hægt í gegnum íbúðarhverfi, og þá sérstaklega á kvöldin. Einkum virðist þetta eiga við um amerísk hjól, en víða í Bandaríkjunum munu gilda æði frjálslegar reglur um útbúnað mótorhjóla. Ég get vottað það að í Þýskalandi eru samsvarandi hjól mun hljóðlátari, enda þurfa framleiðendur og innflytjendur að tryggja að þau mæti gildandi stöðlum þar.</div><div><br /></div><div>Fólk á heimtingu á þeirri lágmarkskurteisi að ökumenn búi ekki til óþarfa hávaða til að fullnægja einhverri innri þráhyggju. Einnig eigum við heimtingu á því að Umferðarstofa og skoðunarstöðvar framfylgi þeim reglur sem settar hafa verið til að vernda frið borgaranna fyrir hávaðaseggjum.</div><div><br /></div></div></div>Kristján Valurhttp://www.blogger.com/profile/17620642324264784004noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-10904704.post-6563903777656687032009-06-09T08:51:00.005+00:002009-06-09T13:23:48.811+00:00Hvað gera bændur?<div>Bónda nokkrum bregður í brún þegar hann heimtir fé af afrétti að hausti. Féð er allt grindhorað. Auk þess vantar 30% af lömbunum og ánum.</div><div><br /></div><div>Þegar bóndinn fer að kanna málið sér hann að afrétturinn er illa staddur. Engin spretta hefur verið og snjór yfir öllu. Féð hefur semsagt drepist úr hor því afrétturinn hefur ekki getað staðið undir því.</div><div><br /></div><div>Hvað gerir bóndinn nú?</div><div><br /></div><div>a) Hann slátrar engu, heldur setur allt á vetur, enda er hjörðin greinilega í útrýmingarhættu.</div><div><br /></div><div>b) Hann sker duglega niður og selur í sláturhús. Afrétturinn ber ekki svo stóra hjörð og hann verður að skera niður svo hann tapi ekki öðrum 30% næsta sumar.</div><div><br /></div><div>Það er ekkert nýtt að nota líkinguna með bóndanum og ekki þarf að vera mikill búmaður til að geta sér til um rétt svar. Ástæða þessara bollalegginga er<a href="http://ruv.is/heim/frettir/frett/store64/item282887/"> frétt á ruv</a> þar sem talað er um slæmt ástand lundastofnsins í Vestmannaeyjum. Stofninn hefur minnkað um fjórðung á fjórum árum vegna aðstæðna í hafinu. </div><div><br /></div><div>Það sem er merkilegt að forstjóri náttúrustofu suðurlands, sem væntanlega er náttúrufræðingur, skuli láta út úr sér þá dellu að veiðar úr stofninum væru <i><b><span class="Apple-style-span" style="font-style: normal;">rányrkja</span></b>.</i></div><div>Það virðist vera auðvelt í dag að kenna manninum um allt sem miður fer í náttúrunni. Þess vegna dettur kannski engum í hug að efast um þessi orð mannsins, og að nauðsynlegt sé algert veiðibann á lunda næstu þrjú ár. Láta náttúruna njóta vafans, eins og vinsælt er að segja.</div><div><i><br /></i></div><div>En náttúrufræðingurinn ætti að vita betur. Rányrkja er það þegar veiðar eru svo miklar að nýliðun stendur ekki undir dánartölu <b>vegna veiða</b>. Það er ekki rányrkja að létta undir í of stórum stofni svo hann falli ekki úr hor. Í Vestmanneyjum fellur lundinn úr hor og kemur ekki nýjum fuglum á legg. Veiði úr stofninum leggst ekki ofaná þessa dánartölu, heldur kemur í staðinn fyrir hana. Veiddur lundi veldur ekki ætisþrýstingi á kollega sína og léttir því afkomuskilyrði þeirra sem eftir eru.</div><div><br /></div><div>Hafið kringum Vestmannaeyjar getur staðið undir ákveðnum fjölda Lunda. Stundum er sá fjöldi mikill, stundum lítill. Þegar aðstæður breytast, eins og nú, veldur það horfelli. Á meðan horfellir er, er stofninn ennþá of stór. Veiðar úr stofni sem enn er of stór eru því beinlínis til þess fallnar að koma honum aftur í jafnvægi við náttúruna. Sá fugl sem veiðist saltast auk þess í tunnur heimamanna en hverfur ekki hordauður í sæinn engum til gagns.</div><div><br /></div><div>Við mennirnir eru bændur sem yrkjum landið og hafið. Við verðum að nota menntun okkar og hyggjuvit til að hámarka arð okkar af þeim gæðum af skynsömu viti, en ekki láta tilfinningasemi og ósjálfráð panikkviðbrögð byrja okkur sýn. Þetta er ekkert flókið.</div><br /><div><br /></div>Kristján Valurhttp://www.blogger.com/profile/17620642324264784004noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-10904704.post-15645808837417398692009-02-10T09:13:00.003+00:002009-02-13T09:00:56.247+00:00Prófessor emerítaÍ hinum misáhugaverða þætti "Okkar á milli" í morgun heyrði ég í konu sem vildi láta kalla sig "prófessor emeríta" því það væri nauðsynlegt að beygja latínuna rétt.<div>Nú er ég ekki með latínupróf en veit þó að lýsingarorð í latínu beygjast með frumlaginu. Þetta er því álíka rétt og að segja að hún væri "góð bílstjóri".</div><div><br /></div><div>Það vill vefjast fyrir fólki að aðgreina líffræðilegt kyn frá málfræðilegu. Fyrir nokkrum árum tapaði læknir nokkur í Þýskalandi máli sem hann höfðaði til að fá að nota titilinn "doktora". Því var hafnað á þeim forsendum að "doktora" væri bull, latneska orðið "doktor" væri í karlkyni og ekkert við því að gera.</div><div><br /></div><div>Í gær heyrði ég líka nærtækara dæmi úr íslenska nútímanum. Þingmaður nokkur sagði eitthvað á þessa leið: "Vil ég því spyrja hæstvirtan forsætisráðherra hvort <span class="Apple-style-span" style="font-style: italic;">hún </span>hafi fengið slíkt bréf." Maður fær aumingjahroll af að heyra svonalagað frá alþingi.</div><div><br /></div><div>13. feb: Sá í Mogganum að Ögmundur gerir sömu delluna: "Forsætisráðherrann ætti að þekkja... Hún ætti líka að vita..." Þetta er ekki flókið.</div>Kristján Valurhttp://www.blogger.com/profile/17620642324264784004noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-10904704.post-11537843561735111202009-01-11T11:11:00.002+00:002009-01-11T11:12:39.958+00:00RisalummaÉsús minn! <a href="http://dagskra.ruv.is/sjonvarpid/4454828/2009/01/10/">Byrja nú hörmungarnar aftur.</a> Og allt á útlensku! Eru engin takmörk fyrir því hvað er hægt að vera lummulegur?Kristján Valurhttp://www.blogger.com/profile/17620642324264784004noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-10904704.post-8415277985815085282008-12-23T22:39:00.001+00:002008-12-23T22:40:33.975+00:00Ríkisstjórnin segir af sér vegna bankahruns.Þ.e.a.s. <a href="http://news.bbc.co.uk/2/hi/europe/7792533.stm">í Belgíu</a>. Ekki hér.Kristján Valurhttp://www.blogger.com/profile/17620642324264784004noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-10904704.post-34324731915975596462008-12-19T09:43:00.002+00:002008-12-19T09:46:05.931+00:00Hver á Hvað?Ég veitti þessum tveimur fréttum athygli á internetinu á dögunum:<div><a href="http://www.mbl.is/mm/frettir/innlent/2008/12/18/a_forsidu_time/">Íslendingur á forsíðu time</a> og <a href="http://mbl.is/mm/frettir/erlent/2008/12/19/bhutto_a_pening/">Bhutto á pening</a>.</div><div>Hvorug fréttin fjallaði um það sem ég hélt.</div>Kristján Valurhttp://www.blogger.com/profile/17620642324264784004noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-10904704.post-58828957021281624352008-12-09T20:41:00.003+00:002008-12-09T21:05:18.135+00:00Bindiskylda og lausafjárhlutfallÍ nýlegri færslu talaði ég um peningamargfaldarann og hvernig hann væri háður bindiskyldu. Þetta var ekki alls kostar rétt hjá mér. Erlendis er talað um "fractional reserve requirements" og var ég að leita að samsvarandi hugtaki hér heima. Það sem við á er <span class="Apple-style-span" style="font-style: italic;">lausafjárhlutfall</span> og seðlabankinn setur <a href="http://www.sedlabanki.is/lisalib/getfile.aspx?itemid=3810">reglur um lausafjárhlutfall lánastofnana</a>. Í 6. grein kemur fram að þetta hlutfall er 5% fyrir bundin innlán og 10% fyrir óbundin. Þetta kemur heim og saman við þann peningamargfaldara sem kemur í ljós þegar efnahagsreikningur banka er skoðaður, eins og í síðustu færslu.<div><br /></div><div>Bindiskylda er síðan annað, það er sú kvöð að taka hluta af þessu lausafé og eiga það bundið á reikningi hjá seðlabanka. Sú upphæð er 2% af öllum innlánum skv. gildandi reglum. Tilgangurinn með þessu ákvæði er m.a. að tryggja Seðlabanka aðgang að gjaldeyri, skv <a href="http://www.sedlabanki.is/uploads/files/Ft98-1_1.pdf">þessari grein frá Seðlabanka.</a></div><div><br /></div><div>En fyrir utan bindiskylduna er megnið af lausafé bankanna einnig geymt sem innstæða hjá Seðlabankanum, enda nennir ekki einu sinni Kaupþing að kúldrast með 100 milljarða af daunillum pappírspeningum í kjallaranum hjá sér.</div>Kristján Valurhttp://www.blogger.com/profile/17620642324264784004noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-10904704.post-80594189178155922472008-12-08T14:02:00.005+00:002008-12-08T15:00:59.122+00:00Hvernig virkar Kaupþing?Eftir að hafa útskýrt hvernig hlutfallsbanki virkar, er vert að líta á alvöru banka. Hér má nálgast <a href="http://www.kaupthing.is/?PageID=321">2. ársfjórðungsskýrslu Kaupþings árið 2008</a>. Á blaðsíðu 6 er efnahagsreikningur bankans.<div><br /></div><div>Sjá má að bankinn hefur hlutafé upp á 424.206 milljónir, skuldar innstæður upp á 1.948.155 milljónir, á peninga og inneign hjá Seðlabankanum upp á 154.318 milljónir og skuldakröfur til viðskiptavina upp á 4.169.181 milljónir.</div><div><br /></div><div>Hér er mikilvægast að sjá það að bankinn á innstæðuskuldbindingar, upp á tæpa 2000 milljarða sem hann gæti þurft að standa við hvenær sem er. En hann á aðeins reiðufé uppá 154 milljarða. Bankinn stundar því hlutfallsbankaviðskipti með hlutfallinu 0,079, eða peningamargfaldara upp á 12,6.</div><div><br /></div><div>Það má einnig líta á þetta þannig að þessir 424 milljarðar af hlutafé hafi verið ávaxtaðir með beinum útlánum, en mismunurinn á innstæðum og reiðufé, eða um 1790 milljarðar séu peningar sem búnir voru til hjá bankanum.</div><div><br /></div><div>Það er mikilvægt að athuga það að þetta eru alvöru peningar, 1790 milljarðar, sem bankinn bjó einfaldlega til og eru nú (um mitt ár 2008) í umferð í efnahagskerfinu. Hann gerði það með því að búa til innstæðuupphæðir á móti skuldabréfum. Hann veit að hann þarf aldrei nema hluta af þessum upphæðum til að standa við úttektir, millifærslur í aðra banka og svo framvegis. Og það er <span class="Apple-style-span" style="text-decoration: underline;">einmitt þarna</span> sem hin klassíska (í hagfræðilegum skilningi) <span class="Apple-style-span" style="text-decoration: underline;">verðbólga (e. inflation) verður til</span>.</div><div><br /></div><div>Við getum einnig skoðað eiginfjárhlutfall bankans. Á þessum tímapunkti er það 438 milljarðar á móti heildareignum upp á 6.604 milljarða, eða rétt um 6,6%. Það verður að teljast furðulágt, m.v. að eiginfjárhlutfall fjármálastofnana verður að vera a.m.k. 8 %.</div><div><br /></div>Kristján Valurhttp://www.blogger.com/profile/17620642324264784004noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-10904704.post-85100896818959968872008-12-07T19:01:00.008+00:002008-12-08T08:04:46.154+00:00Græða allir í ESB? #2Eftir efnahagshrunið hefur Evrópuáróður samfylkingarinnar og þar með öll evrópuumræða verið á efnahagslegum nótum. Það er tiltölulega þægilegt að telja fólki trú um að það eigi að ganga í ESB ef það trúir því að það skili sér beint í vasann. En í áróðrinum felst að þetta sé gefið. Sem það er alls ekki.<div><br /><div>Í ESB er það nefnilega þannig að sumar þjóðir gefa, og aðrar þiggja. Gott er að líta<a href="http://en.wikipedia.org/wiki/European_Union_Budget#State_by_state_analysis"> á þennan hlekk </a>til að glöggva sig á því.</div><div>Sé listanum raðað eftir framlagi á höfðatölu má sjá Holland, Danmörku, Svíþjóð, Þýskaland og Bretland í fimm efstu sætunum, með framlag frá um 940 evrum á mann fyrir Bretland upp í um 1470 evrur fyrir Hollendinga. Bretar sleppa raunar nokkuð vel því þeir sömdu á sínum tíma um sérstakan <a href="http://en.wikipedia.org/wiki/UK_rebate">framlagsafslátt </a>sem ESB reynir nú hvað mest það má að fá felldan niður.</div><div><br /></div><div>Ísland er auðug þjóð að mannauði og náttúruauðlindum. Hún hefur líka skipað sér í flokk með fremstu þjóðum heims hvað varðar þjóðarframleiðslu m.v. höfðatölu. Skyldum við lenda meðal Svíþjóðar og Danmerkur, eða hjá Eistlandi og Grikklandi?<br /></div><div><br /></div><div>Ef Íslendingar nytu sömu kjara og Bretar næmu útgjöld um 300 milljónum evra á ári eða um 30 milljörðum króna. Ath. aftur að þetta eru nettóútgjöld, þegar búið er að reikna með öllum þeim styrkjum og niðurgreiðslum sem svo mjög er horft til með vongóðu Evrópuauganu. 30 milljarðar af skattpeningum beint úr ríkiskassanum. Á hverju ári. Til eilífðarnóns.</div><div><br /></div><div>Það er ekkert skrýtið að ESB lýsi sig sífellt tilbúnið til að afgreiða umsókn okkar með hraði, því við myndum leggja sambandinu til bæði fjárstreymi og þægilegan aðgang að auðlindum, og þá fyrst og fremst fiskimiðum.</div><div><br /></div><div>Aðild að ESB hefur alltaf verið fyrst og fremst <span class="Apple-style-span" style="text-decoration: underline;">pólítískt </span>hugsjónarmál Alþýðuflokks og síðar Samfylkingar. Með því kynna hana sem einhvern efnahagslegan lukkupott er ekki aðeins verið að nýta sér heimatilbúið, og tímabundið, efnahagsböl á billegasta máta, heldur er beinlínis verið að skrökva að fólki.</div></div>Kristján Valurhttp://www.blogger.com/profile/17620642324264784004noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-10904704.post-73036725437389806792008-11-26T21:09:00.003+00:002008-11-26T22:03:54.588+00:00Fyrir hverja er verðtryggingin?Öll þekkjum við verðtrygginguna. Verðtryggð innlán tryggja sparifjáreigendur fyrir skakkaföllum vegna hækkunar á verðlagi, og verðtryggð útlán tryggja á sama hátt hagsmuni lánveitandans. Þegar verðtrygging útlána hefur verið gagnrýnd hefur einmitt oft verið bent á það að verðtryggingin tryggi á sama hátt hagsmuni sparifjáreigenda. Látið er að því liggja að það sé einhvers konar jafnvægi í þessu, verðtryggingin sé öllum til góða.<br />Í fyrri pistli hef ég vikið að því hvernig bankakerfið okkar virkar. Athugum nú að í eðli þeirra felst að útlán banka eru margföld á við innlánin, allt að fimmtíuföld miðað við 2% bindiskyldu. Því má vera ljóst að verðtryggingin tryggir margfalt hærri upphæðir í lánum en í sparifé nokkurn tíma.<br />Þess vegna er óhætt að segja að verðtrygging þjóni nær eingöngu hagsmunum bankanna. <span style="font-weight:bold;">Það eru hinir öflugu fjármálastofnanir, bankarnir, sem starfa öruggar í skjóli verðtryggingar, ekki hinn almenni borgari.</span><br /><br />Fyrir utan þá félagslegu ósanngirni sem í þessu felst má einnig vera ljóst að bankarnir hafa enga sérstaka ástæðu til að óttast verðbólgu, en það eru einmitt lánveitingar bankanna, peningaframleiðslan, sem er grunnorsök raunverulegar verðbólgu (E. inflation.)<br /><br />En er einhver þörf á verðtryggingu fyrir banka? Rifjum upp hvernig útlán lítur út á efnahagsreikningi banka:<br /><table border="1"><tbody><tr><th colspan="2">Eignir</th><th colspan="2">Skuldir og eigið fé</th></tr><tr><td>Peningar:</td><td>1000kr</td><td>Innstæða Jóa:</td><td>1000kr</td></tr><tr><td>Skuldabréf:</td><td>4000kr</td><td>Innstæða Péturs:</td><td>4000kr</td></tr><tr><td>Samtals:</td><td>5000kr</td><td>Samtals:</td><td>5000kr</td></tr></tbody></table><br />Nú skellur á verðbólga, 10%. Bundnar innstæður og langtímaútlán eru verðtryggð og hækka því:<br /><table border="1"><tbody><tr><th colspan="2">Eignir</th><th colspan="2">Skuldir og eigið fé</th></tr><tr><td>Peningar:</td><td>1000kr</td><td>Innstæða Jóa:</td><td>1100kr</td></tr><tr><td>Skuldabréf:</td><td>4400kr</td><td>Innstæða Péturs:</td><td>4000kr</td></tr><tr><td></td><td></td><td>Eigið fé:</td><td>300kr</td></tr><tr><td>Samtals:</td><td>5400kr</td><td>Samtals:</td><td>5400kr</td></tr></tbody></table><br /><br />Með öðrum orðum: <span style="font-weight:bold;">Bankinn hefur hagnast á verðbólgunni</span>, sem nemur 300kr sem koma fram sem eigið fé! Enda var lánið jú búið til úr engu. Það hlýtur jú að teljast skrýtið, þegar maður leiðir hugann að því, að hækka einhverja skuld til bankans útfrá neysluvísitölu (mjólk og eggjum) þegar bankinn ætlar aldrei að kaupa neitt fyrir skuldina(allra síst mjólk og egg.) Það eru vextirnir sem bankinn ætlar að hagnast á.<div><br /><span class="Apple-style-span" style="font-size: x-small;">Ef vel er að gáð má sjá að bankinn virðist ekki uppfylla bindiskylduna upp á 20%. Það vantar 20kr í peningum í eignir bankans. En það er auðvelt að fjármagna það með útgáfu skuldabréfs, sérstaklega þegar eigið fé hefur aukist. Auk þess er oft sagt að bindiskylda eigi aðeins við um óbundin útlán, innstæður sem hægt er að vitja hvenær sem er. Innstæðan sem hækkaði gerði það í okkar dæmi af því við skilgreindum hana sem bundna, en sé hún það, er vafasamt hvort ákvæði um bindiskyldu eigi við um hana.</span></div><div><br />Ef aðeins innlánið væri verðtryggt má auðveldlega sjá að bankinn hafi tapað 100kr og hefði nú neikvætt eigið fé upp á 100kr. En ef hvorugu hefði verið breytt hefði ekkert gerst. Efnahagsreikningurinn hefði staðið í stað.<br /><br />Bankinn okkar átti ekkert eigið fé fyrir en ef svo hefði verið, hefðu þessar 300kr lagst ofan á það. Verðtrygging stuðlar því að hækkun eigin fjár í verðbólgu. Það má því kannski segja að hún verðtryggi eignir bankans.<br /><br />Með öðrum orðum. Verðtrygging er leið bankans til að tryggja að eignir eigenda bankanna rýrni ekki á verðbólgutímum. Hlutabréf í bönkum eru þannig að einhverju leyti verðtryggð, en það hlýtur að teljast nýjung á hlutabréfamarkaði.</div>Kristján Valurhttp://www.blogger.com/profile/17620642324264784004noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-10904704.post-24484706974171352772008-11-26T09:02:00.003+00:002008-11-26T09:17:41.512+00:00Færeyjar, Grænland og ESBÞað kom mér á óvart um daginn að heyra sagt frá því í útvarpi að Færeyjar, þótt þær séu hluti af danska konungsríkinu, tilheyra ekki ESB. Það er sérstaklega kveðið á um það í Rómarsáttmálunum báðum. Færeyingar vildu ekki fylgja Dönum þangað inn árið 1973 og knúðu sérstaklega á um það.<br />Grænlendingar sögðu sig líka úr EB árið 1995 til að forða fiskimiðunum sínum undan ásókn þaðan.<br />Auðvitað liggur þetta í augum uppi ef að er gáð og hefði ekki átt að koma mér á óvart. Það heyrist t.d. ekki mikið af veiðum spænskra togara á Grænlands- eða Færeyjamiðum. En það er merkilegt í Evrópuumræðunni hér heima að sjaldan er minnst á þetta. Eða það að þessar þjóðir hafa engan áhuga á að ganga í ESB.<br />Og nú eru Færeyingar eina þjóðin sem er okkur aflögufær svo einhverju nemi.Kristján Valurhttp://www.blogger.com/profile/17620642324264784004noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-10904704.post-50714879002817106502008-11-25T20:29:00.005+00:002008-11-25T22:26:55.773+00:00Hvernig virkar banki?Þetta kann að hljóma sem undarleg spurning, en staðreyndin er sú að fæstir leikmenn átta sig á því. Almennt telur fólk að bankar láni út aftur í formi útlána það sem þeir fá lánað hjá fólki á formi innlána og græði á vaxtamuninum. Svo koma þarna inn tölur á borð við bindiskyldu og eiginfjárhlutfall. En það er flóknara og í raun lymskulegra en svo.<br /><br />Ég ætla hér í sem stystu og einföldustu máli að skýra hvernig hlutfallsbanki (E. fractional reserve bank) virkar.<br /><br />Til skýringar skulum við gefa okkur að ég stofni nýjan viðskiptabanka, Stuðbankann. Sama dag og ég opna kemur Óli inn af götunni og leggur inn 1000kr í seðlum. Nú lítur efnahagsreikningur bankans svona út:<br /><br /><table border="1"><tbody><tr><th colspan="2">Eignir</th><th colspan="2">Skuldir og eigið fé</th></tr><tr><td>Peningar:</td><td>1000kr</td><td>Innstæður:</td><td>1000kr</td></tr><tr><td>Samtals:</td><td>1000kr</td><td>Samtals:</td><td>1000kr</td></tr></tbody></table><br />Gefum okkur að það sé kveðið á um 20% bindiskyldu í lögum. Það þýðir að eignir í peningum (lausafé) meigi ekki fara undir 20% af útlánum bankans. Þetta gerir bankanum kleift að stofna til 4000 króna í útlánum, sem hann og gerir með því að lána Pétri 4000kr:<br /><br /><table border="1"><tbody><tr><th colspan="2">Eignir</th><th colspan="2">Skuldir og eigið fé</th></tr><tr><td>Peningar:</td><td>1000kr</td><td>Innstæður:</td><td>5000kr</td></tr><tr><td>Skuldabréf:</td><td>4000kr</td><td></td><td></td></tr><tr><td>Samtals:</td><td>5000kr</td><td>Samtals:</td><td>5000kr</td></tr></tbody></table><br />Ath að eignir í peningum eru 1000 á móti 5000 í skuldbindingum á formi innstæðna, eða 20%.<br /><br />Hvað hefur gerst? Jú, í staðinn fyrir þessar 1000kr sem Óli átti, hafa Óli og Pétur nú 5000kr umleikis til að ráðstafa. Það merkilega hefur gerst að við þessi viðskipti hafa orðið til peningar úr lausu lofti. Margföldunin er andhverfan af þessum 20% eða 5. Þetta er kallað peningamargfaldari.<div><br /></div><div>Það er rétt að ítreka aftur hvað gerðist hér: Pétur skrifaði upp á skuldabréf við bankann upp á 4000kr, og bankinn bætti 4000kr við tékkareikning hans. Þessar 4000kr voru ekki teknar úr neinum sjóði, <span class="Apple-style-span" style="font-weight: bold;">þær voru einfaldlega búnar til á reikningnum.</span></div><div><br />Athugið að bankinn <span style="font-weight:bold;">er í raun gjaldþrota</span> í þeim skilningi að ef bæði Óli eða Pétur vilja taka út (í peningum) meira en þessi 1000 sem bankinn á í sjóði, getur hann ekki orðið við því. Það eru hins vegar til eignir fyrir skuldunum! (kannast einhver við þau hljóð?) Efnahagsreikningurinn stemmir. Það eina sem bankinn þarf að gera er að innkalla lánið til Péturs. En það getur tekið tíma.<br /><br />Ofangreint er nokkur einföldun. Þar er t.d. ekki minnst á eigin fé og skorður á því. Við nefnum ekki vaxtagreiðslur og ekki er minnst á hinar upprunalegu 1000kr, hvaðan komu þær? En eftir standa þó hin dularfullu sannindi að þegar peningar eru lagðir inná banka þá verða til nýjir peningar í hagkerfinu, þökk sé hlutfallsbankakerfinu.<br /><br /><span class="Apple-style-span" style="font-size:10px;">Stundum er ofangreind peningamarföldun útskýrð með því að 20% af innlögðum peningum sé haldið eftir og restin lánuð út aftur (í peningum), til þess eins að vera lögð inn aftur og svo koll af kolli. Á endanu fæst sama niðurstaða og með því einfaldlega að nota inneign á tékkareikningi. Enginn banki afgreiðir lán í seðlum.</span><div><span class="Apple-style-span" style="font-size:10px;"><br /></span>Við skulum einnig athuga það að raunveruleg bindiskylda er 2% í dag. Þetta gerir margföldun uppá 50. Það þýðir að ef ég legg 1000kr af nýstraujuðum seðlabankapeningum inn í landsbankann í dag, getur hann lánað 49000 krónur einhverjum öðrum á morgun með því að galdra þá inn á tékkareikning viðkomandi.<br /><br />Af öllu þessu má sjá að hefðbundnir viðskiptabankar hagnast ekki aðeins á prósentumun inn- og útlána, heldur verður að margfalda hann með peningamargfaldaranum, svokallaða. Bankarnir innheimta vexti af 50 sinnum hærri útlánum heldur en þeim innlánum sem þeir þurfa að greiða vexti af. Önnur afleiðing er sú að <span style="font-weight:bold;">nær allir peningar í umferð eiga uppruna sinn í viðskiptabönkunum í formi skulda.</span><br /><br />Ég mun svo reyna að drepa á fleiri merkilegum afleiðingum þessa skrýtna gullgerðarkerfis sem við búum við í síðari færslum, svo sem þenslu, vexti og verðbólgu, og hlutverk Seðlabankans.<br /><br />Heimildir m.a.: <a href="http://mises.org/Books/mysteryofbanking.pdf">Murray Rothbard: The Mystery of Banking</a>, <a href="http://www.kbbanki.is/Uploads/FileGallery/Serefni/Serefni280504.pdf">"Peningar, bankar og verðbólga", Greining Kaupþings 2004</a>, <a href="http://www.blogger.com/Fractional-reserve%20banking">"Fractional-reserve banking" af Wikipedíu</a></div></div>Kristján Valurhttp://www.blogger.com/profile/17620642324264784004noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-10904704.post-10584801341554946942008-11-20T13:19:00.002+00:002008-11-20T13:35:51.570+00:00Um viðvaranir seðlabankaEftir <a href="http://www.sedlabanki.is/?PageID=13&NewsID=1964">ræðu Davíðs</a> á morgunfundinum um daginn tönnlast menn á því í sífellu að alls ekki hafi verið varað við neinum vanda í síðustu <a href="http://www.sedlabanki.is/?PageID=861">skýrslu bankans um fjármálastöðugleika.</a> Þó ég sé enginn sérlegur aðdáandi Davíðs Oddssonar finnst mér þetta skrýtið því hann skýrir þetta einmitt í ræðunni:<br /><blockquote>Óhugsandi er auðvitað að nokkur seðlabanki, hversu órólegur sem hann væri um fjárhagslegt umhverfi sitt, myndi nokkru sinni segja í slíkri skýrslu að öll tákn bentu til að bankar í hans landi, einstakir, jafnvel margir, svo ég tali ekki um allir, stefndu innan skamms eða rakleiðis í þrot. Slíkir spádómar gætu nefnilega ræst fyrir sinn eigin tilverknað. Spáin yrði sem sagt gerandinn í málinu. Stöðugleikaskýrslur verða því að taka mið af slíku og lesendur þurfa að lesa þær með þetta í huga.<br /></blockquote><br />Hversu óþægilegt sem þetta kann að hljóma er þetta því miður laukrétt. Við það markaðshagkerfi sem við búum við má aldrei segja vondar fréttir því þá er viðbúið við að allt fari á hvolf. Hann heldur áfram:<br /><blockquote><br />Yfirskrift síðustu skýrslu Seðlabanka Íslands um fjármálalegan stöðugleika sem birt var í maí sl. var á þessa leið: „Ríkjandi aðstæður reyna á viðnámsþrótt bankanna.“ Ef þið hafið í huga það sem áðan var sagt um hvað seðlabankar geta í raun leyft sér að segja opinberlega, þá ber þessi yfirskrift með sér og er ljós öllum sem læsir eru á svona efni, að Seðlabanki Íslands hafði áhyggjur af stöðu og þróun íslenska bankakerfisins þegar þessi skýrsla kom út.</blockquote><br />Seðlabankinn varaði almenna borgara ekki við. Hann varaði þá við sem kunna að lesa slíkar skýrslur. Og ef marka má Davíð þá varaði hann einnig stjórnvöld og bankana við. En hann hrópaði ekki til pöpulsins: "Bankarnir gætu hrunið" því þá hefðu þeir örugglega gert það.Kristján Valurhttp://www.blogger.com/profile/17620642324264784004noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-10904704.post-51565395556747031752008-11-14T09:39:00.003+00:002008-11-14T09:43:46.654+00:00LániðGetur einhver sagt mér til hvers við þurfum eiginlega þetta IMF lán?<br /><br />Ef tilgangurinn er sá að fjármagna fleytingu krónunnar, þá bendi ég á að krónan var fyrst sett á flot 2001, um svipað leyti og öll geðveikin fór af stað. Er virkilega þörf á því að endurtaka sömu vitleysuna aftur, og skuldsetja okkur upp í topp í útlöndum í þokkabót?<br /><br />Gleymum því ekki að gegndarlaus lántaka einstaklinga, fyrirtækja og banka er rót vandans. Er ekki mál að linni?Kristján Valurhttp://www.blogger.com/profile/17620642324264784004noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-10904704.post-51005873713851270282008-10-29T21:04:00.002+00:002008-10-29T21:24:58.269+00:00HávaðiNú er sumri farið að halla og menn þyrpast unnvörpum í notalegan faðm nagladekkja sinna. Hvert haust er það sama sagan. Það gerir eitthvert ofurlítið hret, allir rjúka til, og svo aka menn á nöglum á auðum götum fram í janúar.<br />Ýmsir aðilar fara þá að hvetja fólk til að nota ekki nagladekk og nefna þá til ýmsar ástæður: Þau valda loftmengun, sóðaskap og miklu sliti á gatnakerfinu. Svo eru þau ekki einu sinni gripmesti kosturinn. En það er merkilegt að aldrei er minnst á aðra ástæðu sem mér finnst engu minna máli skipta: Enginn minnist á hávaðamengun.<br /><br />Samt er það svo að bíll á nagladekkjum er mikið háværari en bíll á ónegldum. Þetta á bæði við um þá sem bruna hratt eftir stofnbrautunum, sem og þá sem eru bara að snúa við á bílastæði. Á 60 kílómetra hraða hvín eins og í slípirokki og á gönguhraða brakar eins og keyrt sé yfir bóluplast. Hvort tveggja kannast ég ágætlega við þar sem ég bý við tiltölulega fjölfarna götu og við bílaplan.<br /><br />Einhvern veginn virðist hávaðamengun ekki þykja tiltökumál á Íslandi. Þetta sést kannski best á því að ekki er almennt farið eftir reglugerð þar sem segir að breytingar á pústkerfum ökutækja séu óheimilar. Fjölmargir láta plebba upp pústkerfið á Súbarúunum sínum og fá engar athugsemdir við það við skoðun. Eins virðast hávær mótorhjól fá að aka hér óaáreitt þó svo að í Evrópu gildi strangar reglur um pústkerfi og hávaða frá þeim. Sama má svo segja um torfæruhjól og fjórhjól sem hefur fjölgað mjög uppá síðkastið.<br /><br />Þau hin síðarnenfndu eru orðin plága í mínu hverfi á sumrin, þar sem unglingar æða um með miklum brestum og braki hvenær sem er sólarhringsins og vekja upp bæði börn og gamalmenni.<br /><br />Friður og ró eru lífsgæði sem við þurfum að passa uppá.Kristján Valurhttp://www.blogger.com/profile/17620642324264784004noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-10904704.post-33218378339426634182008-10-21T08:36:00.002+00:002008-10-21T08:59:13.952+00:00Græða allir í ESB?Í morgun heyrði ég talað við mann í útvarpinu sem hélt því fram að að jafnaði myndu vaxtagreiðslur á húsnæðislánum lækka um 700.000kr á fjölskyldu á ári ef við værum í ESB. Hann nefndi annars engar forsendur aðrar en að það væri vegna brottfalls verðtryggingarinnar. Hann er því í raun að tala um verðbætur. Skoðum þetta aðeins nánar:<br /><br />1) Ástæða verðtrygginarinnar er verðbólga. Önnur leið til að lækka greiðslurnar um 700.000 væri sem sagt að koma verðbólgunni í núll. Lánastofnanir hafa margoft sagt að ef verðtrygging væri lögð af myndu þau neyðast til að hækka vaxtastig lánanna til að tryggja sig fyrir affföllum vegna verðbólgu. Vaxtagreiðslur eða verðbætur af húsnæðislánum eru semsagt hærri í háu verðbólguumhverfi, hvort sem er verðtrygging eða ekki.<br /><br />2) Því er ljóst að röksemd mannsins er aðallega sú að með inngöngu í ESB færum við inn í umhverfi þar sem verðbólga er lág. Þessvegna myndu vextir eða verðbætur lækka.<br /><br />En hvaðan kemur verbólgan? Í einfölduðu máli má segja að hún komi til vegna offramborðs á peningum vegna þenslu, þ.e. mikilla lána, vegna mikillar starfsemi í landinu.<br />Ef verðbólgan lækkar við inngöngu í ESB þá gerist það annað hvort vegna þess að þenslu slotar og athafnastig dregst saman, eða vegna þess að nettópeningaflæði verður til okkar til að greiða niður verðbólguna úr sjóðum ESB.<br /><br />Þessu má líkja við bíldekk sem lekur. Með því að ganga í ESB þá tengjum við slöngu í annað miklu stærra bíldekk, sem þannig minnkar bætir upp lekann í litla dekkinu að einhverju marki.<br /><br />En haldið þið að eigendur stóra bíldekksins ætli bara að láta loftið puðrast yfir í litla dekkið endalaust? Nei, þeir krefjast þess að gert sé við lekann. Og svo vilja þeir fá loftið sitt til baka.<br /><br />Þannig er þetta nefnilega í pottinn búið. Maður verður ekki betri söngvari með því að fara í ný föt. Það fæst ekki neitt fyrir ekki neitt, ekki heldur í ESB. Við getum alveg gert við okkar sprungna dekk sjálf án þess að vera skikkuð til þess af einhverjum stóra frænda sem svo vill fá sitt aftur.<br /><br />Menn eins og þessi eru lýðskrumarar sem eru í raun að segja fólki að við getum orðið þurfalingar hjá ESB sem muni pumpa hér inn peningum og gera allt gott. En í fyrsta lagi mun það ekki gerast, og í öðru lagi vill stolt og auðug þjóð eins og Ísland ekki vera á hreppnum hjá einum eða neinum.Kristján Valurhttp://www.blogger.com/profile/17620642324264784004noreply@blogger.com1